درس سوم : نشانه اهل ایمان
سوره مؤمنون آیه 3
وَٱلَّذِينَ هُمْ عَنِ ٱللَّغْوِ مُعْرِضُونَ؛
و آنها كه از لغو و بيهودگي رويگردانند.
واژگان:
اللَّغْوِ: بیهوده، بی اثر.
تعریف لغو
لغو یعنی کارهای که خیر و نفعی دردنیا و آخرت از آنها حاصل نمی شود.
مصادیق لغو
به جهت اینکه مفهوم لغو وسيع است و تمام اعمال يا گفتار يا افكار يا حركات بيهوده و بي هدف که انسان را از ياد خدا غافل ميكنند و هيچگونه اثر و غرض عقلائي در آنها نيست را دربر می گیرد( اعم از آنکه بار منفی داشته باشد یا مباح باشد).
براساس آنچه از آیات قرآن بدست می‌آید، آمیختن زندگی به اعمال و رفتار لغو نشانه‌ای از ضعف ایمان است. در جایی دیگر دروغ از دیگر مصادیق لغو و بیهوده گویی در سخن است.(1) همچنین براساس همین آیات می‌توان سخن بی‌فایده و بیهوده را از مصادیق لغو بر شمرد. همچنین سوگند و قسم‌ها از مصادیق لغو دانسته شده است. (2)
مصداق روشن لغو که در روایات به آن اشاره شده اموری هستند مانند: حرف باطل، دروغ، دشنام، غنا ، تهمت و نسبت دادن گفتارهای باطل یا عملی ناروا به افراد از دیگر مصادیق لغو است. چناچه از امیرمومنان امام علی(علیه السلام) روایت است كه لغو را به هرگفتار و سخن بی یاد و ذكر خداوند تفسیر كرده است.(3) در روایت دیگر از امام صادق (ع) درتفسیر لغو می‌فرماید: «نسبت دادن گفتار باطل یا عملی ناروا از سوی كسی بر تو كه حقیقتی ندارد، لغو است» (4)
مراتب لغو
لغو نسبت به افراد و کارها و شرایط و زمانه نیز متفاوت است.
با توجه به اینکه از پاسدار عالی بودن انتظار است، لغو در زندگی پاسدار گستره بیشتری خواهد داشت.
ممکن است یک کاری برای یک نفر لغو نباشد ولی برای یک پاسدار یا روحانی ممکن است لغو تلقی شود.
بلکه در بین پاسداران نیز ممکن است امری نسبت به یک پاسدار لغو نباشد ولی برای پاسدار دیگری( همچون فرمانده و مسئول) لغو محسوب شود. (حسنات‌الابرار سئیاتالمقربین)
امام خمینی (ره) در کتاب شرح جنود عقل و جهل مواردی را توصیه می کند:
1- سكوت و حفظ زبان از لغو و باطل ، از فضايل و كمالات انسانى است؛ بلكه اختيار زبان را داشتن و اين مار سركش را در تحت اختيار در آوردن از بزرگترين هنرمندى ها است كه كمتر كسى مى تواند به آن موفق شود، و اگر كسى داراى چنين قدرتى شد، از آفات و خطرات بسيارى محفوظ ماند؛ زيرا كه زبان داراى آفات و خطرات بسيارى است؛ بعضى براى آن قريب بيست آفت ذكر كردند و شايد از آن هم بيشتر باشد.
2-در خصوص سخنان لغو بيهوده و كلمات زشت ناشايسته بايد دانست كه آنها بسيار مضر به حال روح است، و نفس را از صفا و صلاح و سلامت و وقار و طمانينه و سكونت ساقط مى كند، و جلافت و كدورت و قساوت و غفلت و ادبار آورد، و ذكر خدا را از نظر بيندازد، و حلاوت عبادت و ذكر الله را از ذائقه روح ببرد، و ايمان را ضعيف و ناچيز كند، و دل را بميراند، و لغزش و خطا از آن زياد شود، و پشيمانى بسيار بار آورد و كدورت بين دوستان و دشمنى بين مردم ايجاد كند، و مردم را به انسان بدبين كند، و او را از نظر آنان بيندازد ، و اطمينان و وثوق از او ساقط شود ، و او را در نظر مردم بى مقدار و بى وزن كند. و اينها در صورتى است كه بر كلام او مترتب نشود معصيتهاى گوناگون لسانى.
لزوم اعراض از لغو
از آن جایی كه اسلام برنامه‌ای برای زندگی بشر در دنیا دارد، به تمام جزئیات زندگی او توجه داشته و سبك خاصی از زندگی را ارائه نموده است كه می‌بایست بر پایه و اساس آن رفتار نماید. از این رو به اموری كه بازدارنده و مانع حركت انسان به سوی خدایی شدن باشد، توجه داشته و از عمل به آن پرهیز داده است. چناچه در قرآن، از هر گونه كارهای بیهوده به شدت پرهیز داده است. که از آن جمله:
- آیه 62 سوره مریم
- آیه 1و 3 سوره مومنون
- آیه 72 سوره فرقان
- آیه 55 سوره قصص
- و ......
برخورد كریمانه با لغو و اهل لغو
برخورد كریمانه اهل ایمان و خرد به گونه‌ای است كه بزرگوارانه از لغو دیگران چشم پوشی می‌كنند و وقت خود را به دفاع از خود و یا موضوعی تباه نمی‌سازند، در حالی كه می‌دانند مخاطب، انسانی بی خرد و لغوگرا و بیهوده گو است. عبور از هرگونه اعمال و رفتار لغوی كه شرایط بیرونی می‌كوشد تا بر انسان مومن و خردمند تحمیل كند، تنها با برخورد كریمانه ممكن و شدنی است و این همان مدیریت درست و مناسب زندگی است كه انسان می‌بایست یاد بگیرد و بدان عمل كند.
* انسان مومن و خردمند كسی است كه كریمانه و بزرگوارانه از كنار اهل لغو و بیهوده می‌گذرد و كاری نمی‌كند كه در دام كلام و رفتار ایشان افتد. بنابراین تلاش می‌كند تا كمتر با آنان روبه رو شود و با اجتناب از اهل لغو و مجالس ایشان، اجازه نمی‌دهد تا شرایط به گونه‌ای رقم بخورد كه درگیر اهل لغو یا كارهای لغو گردد. (5)
* انسان لازم است كه همان گونه كه از لغو پرهیز و اعراض می‌كند، هم چنین از اهل لغو نیز اعراض و اجتناب نماید. از این رو خداوند در آیات 52 و 53 سوره قصص تبری جویی مومنانی از اهل كتاب از لغو و اهل لغو را ستایش می‌كند. علامه طباطبایی نیز ذیل آیه 72 سوره فرقان به این نكته اشاره دارد كه مقصود از «مروا باللغو» اجتناب و عبور از اهل لغو است. (6)
* انسان مومن و خردمند نه تنها گوش به كار لغوی نمی‌سپارد و تن به آن نمی دهد، بلكه هر گاه لغوی را شنید، بزرگوارانه می‌گذرد؛ زیرا بر این باور است كه هر كس با اعمال خویش خود را می‌سازد و در آخرت و پایان و فرجام كار معلوم می‌شود كه چه كسی سود برده و چه كسی زیان كرده است. از این رو می‌گویند: هر كه به كار خویش. یا هر كسی كار خودش، بار خودش. (7)
پیام ها
1- نشانهى ایمان، دورى از لغو است. «وَٱلَّذِينَ هُمْ عَنِ ٱللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»
2- دورى از لغو، به اندازهاى مهم است که بین نماز و زکات ذکر شده است. «خاشعون - معرضون - للزّکوة فاعلون»
3- مؤمنان راستین، انسان هایى سنجیده کار و درست گفتاراند. «وَٱلَّذِينَ هُمْ عَنِ ٱللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»
4- آمیختن زندگى به لغو و بیهودگى، نشانه ضعف ایمان و مایه محرومیت از رستگارى است. «قد أفلح المؤمنون ... وَٱلَّذِينَ هُمْ عَنِ ٱللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت ها
[1]- مومنون، آیات 1 و 3
[2]- مائده آیات 87 تا 89
[3]- تفسیر نورالثقلین، ج3، ص 529، حدیث 15
[4]- تفسیرنورالثقلین، ج 3، ص 529، حدیث 16، ذیل آیه 3سوره مومنون
[5] - فرقان، آیه72 و المیزان، ج15، ص244
[6] - المیزان، ج 15، ص 244
[7] - قصص، آیات 52 و 53
